بخش دوم
3. رشد فردگرایی
افزایش فردگرایی هم تغییر فرهنگی زیربنایی مهمی است که در جامعه ایرانی به وضوح رویت می شود. موضوعی که به طور عمده ریشه در تغییر یا تضعیف اعتقادات دینی دارد. از دیگر علل فردگرایی باید به تضعیف نهاد خانواده اشاره کرد. در جامعه کنونی ارتباطات میان اعضای خانواده کمرنگ شده و با هسته ای شدن این نهاد دیگر خبری از خانواده های گسترده سابق نیست. این موضوع در کنار ظهور پدیده تک فرزندی به ویژه از سالهای میانی دهه هفتاد تا آغاز دهه نود قابل تحلیل است. بدیهی است که هرچه از جمعیت خانواده کم شود میزان تمرین تعامل و تحمل دیگران کاهش می یابد و در نهایت به فردگرایی می انجامد. موضوعی که خود را به ویژه در زمان ازدواج جوانان نشان می دهد. جوانانی که به دلیل فرهنگ تک فرزندی، و فرزندسالاری بر خانواده و تصمیمات پدر و مادر سیطره داشتند و حالا باید تمرین از خودگذشتگی در برابر خواستهای همسر داشته باشند.
تسری نگاه غرب به دیگری به واسطه رسانه ها و افزایش ارتباطات میان فرهنگی و افزایش سطح انتظار از زندگی و در پی آن در اولویت قرار دادن خواسته های فردی نیز از دیگر علل رشد فردگرایی در ایران است.
4. تضعیف نهاد خانواده
یکی از زیربنایی ترین تغییرات فرهنگی در ایران متاسفانه تضعیف نهاد خانواده است که خود ریشه بسیاری از تغییراتی است که در بالا بدان اشاره کردیم. از مهمترین علل تضعیف خانواده می توان به افزایش فردگرایی در جامعه، کاهش کنترلهای میان فردی و اجتماعی، از بین رفتن قبح طلاق در جامعه و تسری نگاه عقل مادی نگر و محاسبه گر غرب به ازدواج و همسر است.
در این زمینه باید به افزایش سطح انتظار از زندگی، افزایش میزان خیانت به همسر به دلیل گسترش شبکه های اجتماعی، کاهش قبح ارتباط میان زن و مرد نامحرم و افزایش تنوع طلبی به دلیل افزایش ورودی تصاویر و اطلاعات متنوع به دستگاه محاسباتی انسان اشاره کرد. از طرفی تغییر رویکرد به جنسیت و تغییر موازنه قدرت در خانواده و همچنین افزایش قدرت و اختیار فرزندان و کاهش قدرت والدین از دیگر عوامل تاثیرگذار بر این تغییر فرهنگی است.
در بررسی تغییرات فرهنگی ایران با رویکرد شناخت مسئله، ملاحظه می شود که در بسیاری از موارد رابطه میان علت و پدیده دوسویه است و یک طرفه نیست. به طور مثال تضعیف نهاد خانواده باعث رشد فردگرایی است از سوی دیگر رشد فردگرایی هم به تضعیف خانواده منجر می شود. مهمترین عوامل و پدیده هایی که از این قانون تبعیت می کنند در شکل زیر به تصویر کشیده شده است.
