زندگی در فضای پسامدرن امروزی، نتایج و پیامدهایی برای بشر به همراه داشته است و تغییراتی را در زندگی روزمره انسانها ایجاد کرده است. تغییراتی که نمی شود آن را به طور کامل رد و یا تایید کرد. عصر امروزی در داشتن خواص مثبت و منفی برای بشر با سایر اعصار و قرون مشترک است. عصری که مهمترین مشخصه و عامل تحول آن شاید ظهور رسانه های جدید در قالب شبکه های اجتماعی باشد. این شبکه ها که امروز به بخش جدایی ناپذیری از زندگی ما تبدیل شده اند معادلات حوزه ارتباطات بین فرهنگی را هم دستخوش تحول کرده اند. دو مورد از این تغییرات که به طور جدی بر زندگی روزمره بشر سایه انداخته «پررنگ شدن تفاوت میان خانه و منزل» و همچنین «فراملی شدن فرهنگها» یا به عبارت دیگر موقعیت پیدا کردن فضا در کنار مکان است.
- پررنگ شدن تفاوت میان خانه و منزل
اگرچه ما در فارسی تفاوت مشخصی برای خانه و منزل در نظر نمی گیریم و مسامحتا آنها را به جای هم به کار می بریم اما در زبان انگلیسی میان این دو واژه تمایز وجود دارد. House یا خانه به محل سکونت و استراحت اطلاق می شود و صرفا بعدی مادی دارد. منظور از home یا منزل اما محل قرار و تعلق است. مفهومی که آرامش، احساس و بعدی از معنویت را در خود مستتر دارد. در گذشته منزل، مرزهای مشخصی داشت اما امروز این مرزها به دلایل گوناگون کمرنگ شده اند. موضوعی که دلایل مادی و معنوی دارد. «بزرگ شدن شهرها»، «تغییر شرایط اقتصادی و ناگزیر بودن بشر از زندگی در محلی دور از وطن یا منزل»، «افزایش امکان سفر و زندگی در نقاط مختلف دنیا» از جمله علل مادی این پدیده و «ظهور رسانه ها» شاید مهمترین دلیل معنوی بروز این پدیده است.
به طور مثال جمعیت تهران در روز حدود شش میلیون نفر بیشتر از جمعیت این کلانشهر در شب است. دقیقا عکس این موضوع در ابعادی کوچکتر در شهرهای نزدیک به تهران مانند کرج دیده می شود. بخش بزرگی از مردم کرج به این شهر به عنوان محلی برای استراحت و تجدید قوا برای کار نگاه می کنند. طبیعی است که این دسته از افراد هیچ حس تعلقی به کرج ندارند.
ظهور و گسترش رسانه ها به ویژه شبکه های اجتماعی هم نقش پررنگی در از بین رفتن مرزهای منزل ایفا کرده است. گسترش رسان ها، مترادف با افزایش دسترسی به دنیایی از افکار، ارزشها، هنجارها و اعتقادات گوناگون است. موضوعی که باعث شده بعضا با ترسیم آرمانشهرهای جغرافیایی و فکری دیگر، لذت زندگی در محل قرار یا منزل کاهش پیدا کند و به نوعی کاربر شبکه های اجتماعی را نسبت به تعلق گاه جغرافیایی و اندیشه ای خود بی رغبت کند.
بسیار دیده می شود که افراد، در فضای ذهنی متفاوتی از محل حضورشان سیر می کنند. فرد در خانه خود به همراه خانواده اش در حال زندگی است اما ذهنش در محلی است که رسانه ها برای او تعریف کرده اند و بدین ترتیب از منزل یا محل قرار و تعلق خود فاصله می گیرد.
- موقعیت پیدا کردن فضا در کنار مکان (فرامحلی شدن فرهنگها)
در توضیح بیشتر این پدیده باید گفت که فضا مرکبی از تلاقی عناصر پویا و انسانی است و مکان تنها یکی از مواردی است که در فضا می گنجد. با ظهور این پدیده، مکان به محل حضور مادی و جسمانی محدود شده و ذهن و معنا در فضای دیگری سیر می کند که منشا عمده آن رسانه ها هستند. به عبارت دیگر جسم در محلی و ذهن در جای دیگری است.
این ویژگی به خصوص در نوجوانانی که با بازیهای کامپیوتری مانوسند بیشتر دیده می شود. بسیاری از نوجوانان دنیای بازی را به عنوان دنیای اصلی زندگی در نظر میگیرند و زندگی حقیقی را با بازیها مقایسه میکنند.
مصداق دیگر در این باره اقوام مختلفی هستند که حتی اگر در محل جغرافیایی قوم خود حاضر نباشند اما از طریق شبکه های اجتماعی فرهنگ و رسوم خود را دنبال می کنند و در اجرای این آداب مشارکت میکنند. این خصیصه در شهرهایی که اقوام گوناگون را در خود جای داده است بیشتر دیده می شود. مثال بارز آن شهر کرج است که اقوام لر، کرد، ترک، گیلیک و ... را در خود جای داده است و در مناسبتهای مختلفی چون عزاداریهای محرم و صفر، شب یلدا و عید نوروز آداب اقوام مختلف در آن دیده می شود. این مناسک و آداب در سالهای اخیر به دلیل گسترش شبکه های اجتماعی، شدت گرفته است.
از جمله علل دیگر این پدیده، گسترش و قوت گرفتن منطق پست مدرنیسم است که فرهنگها و آداب مختلف را به رسمیت می شناسد. موضوعی که می توان آن را در قالب گریز مردم از تاکید بر یکپارچگی دوران مدرنیسم هم تحلیل کرد.
